"Consultatieonderzoek ggz is mooie zoektocht"

Barbara Stringer, coördinator CCE

Sinds afgelopen najaar doet Barbara Stringer onderzoek naar consultaties in de ggz. Dat doet zij samen met Roel Mocking, psychiater in opleiding die vorig jaar bij CCE heeft meegelopen met een aantal consultaties. Bauke Koekkoek, lector onbegrepen gedrag, zorg en samenleving aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen en bij de Politieacademie, participeert ook in dit onderzoek. Het consultatieonderzoek is een van de actiepunten uit het ggz-sectorprogramma van CCE, waarmee Didier Rammers, programmaleider ggz, ook betrokken is bij dit onderzoek. Het is een veldverkenning van ggz-casussen waarin CCE een rol heeft. Gegevens uit het onderzoek worden gebruikt om thema’s en patronen te ontdekken die zowel voor CCE als ggz interessant zijn. Inzet is een onderzoek met wetenschappelijk verantwoorde resultaten. Dat is waar ggz-professionals behoefte aan hebben. Barbara vertelt hoe het er voor staat.

Gegevens in kaart brengen

De beginfase van het onderzoek stond in het teken van het verzamelen van gegevens. Barbara: “We hebben 535 afgesloten consultatiedossiers uit de ggz geanalyseerd over de periode van 2016 tot juli 2019. Uit het Cliënt Volg Systeem zijn zowel kwantitatieve als kwalitatieve gegevens verzameld. We hebben in kaart gebracht hoe vaak sprake is van bepaalde psychische stoornissen, toepassing van vrijheidsbeperkende middelen en maatregelen, welke kennis en kunde is ingezet vanuit CCE, etc... Daarnaast hebben we gekeken naar de meest voorkomende categorieën van probleemgedragingen  en welke interactiepatronen daarbij zichtbaar worden tussen cliënt en teams en naasten. Het gaat daarbij om het onderscheid tussen de probleemomschrijvingen bij aanmelding, de verklaringen die voor de vastgelopen situatie bestaan en dat wat wij daar als oplossingsrichtingen tegenover zetten met wat dat mogelijk oplevert. Een omvangrijke, maar interessante klus!”

Thema zelfbeschadiging

Op dit moment ligt de focus van het onderzoek op het verwerken van alle gegevens. Barbara: “De kwantitatieve gegevens brengen we in een bestand in kaart. Daar zetten we de kwalitatieve gegevens tegenover. Als voorbeeld zien we dat zelfbeschadiging een van de grote thema’s uit de dossiers is waarbij sprake is van handelingsverlegenheid van professionals. Dat onderwerp speelt een rol in 114 van de 536 onderzochte dossiers. We zien in de kwantitatieve data dat in deze situaties vaak sprake is van persoonlijkheidsproblematiek en al dan niet erkend autisme. Teams raken onmachtig en uitgeput door de aanhoudende zelfbeschadiging en familie voelt zich vaak machteloos. Vanuit die onmacht lukt het vaak niet meer om de cliënt neutraal of positief te benaderen, waardoor de problematiek bij de cliënt verergert. Het ontrafelen van de ontstane patronen in de interactie tussen cliënt, behandelteam, familie tijdens een consultatie geeft vaak een ingang om anders naar de cliënt te gaan kijken en van daaruit anders te handelen. De handelingsverlegenheid die we zien binnen consultaties kan grotendeels worden toe gespitst rond vier van dit soort exemplarische situaties, met elk hun eigen dynamiek, probleemverklaringen en oplossingsrichtingen. Dit is een erg interessante puzzel.”

Mooie zoektocht

Naast haar werk als coördinator is Barbara een dag per week bezig met het ggz-onderzoek: “Het is een leuke klus om in de dossiers te duiken. De verhalen uit de praktijk lees je terug in alle data. Het is een mooie zoektocht om eerst goed op te schrijven wat we tegenkomen en dan pas te starten met de interpretatie van gegevens. Verder is de verleiding groot om je te laten leiden door nuances en details in casussen. Maar uiteindelijk gaat het natuurlijk om de hoofdlijnen. Daar ligt wel een spanningsveld! En tot slot is het de kunst om de resultaten zo op te schrijven dat ggz-professionals zich uitgenodigd voelen om er mee aan de slag te gaan.”

Delen van eerste resultaten

In februari zijn de onderzoekers in gesprek gegaan over de eerste resultaten met partners uit de ggz. Barbara: “We hebben een klankbordgroep gehad met organisaties zoals Phrenos, MIND, Stichting HIC, Kenniscentrum LVB en Psychiatrie en het Kenniscentrum Autisme. Met hen bespreken we wat de thema’s en hiaten zijn op basis van de onderzoeksresultaten. Welke structurele oplossingen zijn er voor de problemen en patronen die we zien en wat is er voor nodig om deze te realiseren? De voorlopige resultaten van het onderzoek hebben we op 17 juni 2020 gepresenteerd aan psychiaters tijdens het eVJC, het online congres van de NVvP. Om de onderzoeksresultaten breder te delen hebben we een artikel geschreven met als werktitel: ‘Handelingsverlegenheid in de ggz’. Dit hebben we ingediend bij het Tijdschrift voor Psychiatrie zodat de bevindingen straks voor iedereen te lezen zijn. Misschien dat we het artikel later ook in een Engels vakblad kunnen publiceren. Kortom: nog veel werk te verrichten, maar met een duidelijk doel voor ogen."