In memoriam em. prof. dr. Ante (Anton) Došen

Het bericht van het onverwachte overlijden van Anton Došen op 3 januari 2023 heeft ons zeer bedroefd.

Anton was tot zijn pensionering bijzonder hoogleraar aan de Radboud Universiteit Nijmegen met als leeropdracht ‘Psychiatrische aspecten van verstandelijke beperking’. Deze academische taakomschrijving geeft precies aan voor welke groep cliënten en onder welke invalshoek Anton binnen onze organisatie vanaf de beginperiode van CCE als consulent en als docent heeft gewerkt.

Zijn consulentschap was voorbeeldig. Hij was goed op de hoogte van verschillende theorieën ter verklaring van probleemgedrag en gebruikte die ook. Daarin weigerde hij zich te beperken tot één theorie of tot de puur psychiatrische optiek. Hij beschouwde de mens als een complex bio-psychosociaal wezen, waarbij aanleg en ontwikkeling voor het individu constituerend zijn. Kennis van die ontwikkeling tot het moment van consultatie beschouwde hij als noodzakelijk om het probleemgedrag te kunnen begrijpen.

Steeds was hij betrokken bij verwanten van cliënten en professionals die bij de consultatiegesprekken aanwezig waren. Maar hij aarzelde niet om, wanneer het belang van de cliënt duidelijk in het geding was, zich ondubbelzinnig uit te spreken, ook al was dit niet wat mensen uit de sociale omgeving leken te willen horen.

Anton was naar zijn collega-consulenten toe steeds beminnelijk, humorvol en ruimhartig tot samenwerking bereid. Maar zijn visie op de betreffende situatie zwakte hij niet af onder zijn wens goed samen te werken. Dit leidde weleens tot stevige discussies en een enkel moeilijk moment. Zo hóórt het, in het belang van de cliënt! Samenwerken met Anton was voor consulenten uit andere disciplines een vaak belangwekkende en positieve ervaring.

Afgezien van de universiteit heeft Anton zowel binnen als buiten CCE zeer vaak als docent opgetreden. Hij was een kundige leraar, die inspireerde. Zijn levenswerk, het boek ‘Psychische stoornissen, probleemgedrag en verstandelijke beperking’ vormde hierbij vrijwel steeds de bron. Via de verschillende drukken van deze publicatie zijn generaties professionals in aanraking gekomen met belangrijke begrippen zoals: integratieve diagnostiek en benadering van gedragsproblemen, emotionele ontwikkeling en de discrepantie tussen de verschillende ontwikkelingsgebieden (met name emotionele en cognitieve ontwikkeling) als factor bij het ontstaan en voortbestaan van probleemgedrag. De Schaal van Emotionele Ontwikkeling (SEO), die hieruit ontstond, is met een aantal modificaties nog steeds een belangrijk hulpmiddel bij onderzoek en diagnostiek, ook buiten Nederland.

Via Anton zijn medewerkers van de voorlopers van CCE – de Consulententeams – destijds in aanraking gekomen met internationale pioniers op ons vakgebied, zoals bijvoorbeeld Frank Menolascino, Robert Fletcher, William Gardner en Steven Reiss. Deze ontmoetingen hebben zonder twijfel bijgedragen aan een verruiming van onze blik, aan een verdieping van de visie op probleemgedrag bij mensen met een verstandelijke beperking. Bovendien werd zonneklaar dat ‘Anton from the Netherlands’ als een graag geziene en gerespecteerd collega werd beschouwd.

Als CCE zijn wij er trots op dat Anton wilde bijdragen aan ons project ‘Hollandse Meesters’, dat in november 2012 zijn afronding vond in een uitverkochte Veerensmederij in Amersfoort, met een voor onze tijd atypisch lang gesprek tussen Anton, Ina van Berckelaer-Onnes, Pieter Duker, Gijs van Gemert en Jacques Heijkoop. Dat hij bereid was daarna nog een keer individueel een twee uur durend ‘Vragenvuur’ te ondergaan, hebben wij zeer gewaardeerd.

Wij zijn Anton Došen bijzonder erkentelijk voor zijn vele en belangrijke werk dat hij als consulent en docent voor CCE en haar voorgangers, de Consulententeams, heeft verricht. Hij was een belangrijke inspirator en leermeester voor allen die in de praktijk met hem hebben samengewerkt. Maar bovenal was hij een aimabele, humorvolle en markante persoonlijkheid. Hij blijft in onze herinnering.

Wij wensen zijn vrouw en verdere familie veel sterkte toe met dit grote verlies.

Medewerkers, consulenten, management en bestuur van Centrum voor Consultatie en Expertise (CCE)