Kwetsbaarheid van bewoner en verwanten
Naast het situatiekenmerk van de overgenomen zorg, zijn er nog vier onderschatte situatiekenmerken. Eén daarvan is de kwetsbaarheid van mensen in situaties van probleemgedrag. De bewoner is kwetsbaar vanwege de verstandelijke beperking, en verwanten zijn kwetsbaar vanwege hun afhankelijkheid van andere betrokkenen. In het rapport lees je dit terug in de vele citaten van familieleden. En ook in verschillende onderzoeken is het een terugkerend thema: hoe professionals onbedoeld kunnen gaan staan tussen een bewoner en de familie. Het rapport bevestigt weer hoe belangrijk het is om hier continu bij stil te staan.
Verschillende perspectieven
Mensen met uiterst complexe zorgvragen hebben vaak veel anderen om zich heen, in een netwerk van relaties en dynamieken. Ook dat is een onderschat situatiekenmerk. Al die betrokkenen hebben verschillende rollen; ook de verwanten. Het rapport geeft inzicht in hoe vanuit het hulpverlenersperspectief verwanten aanvullend en onmisbaar zijn in de zorg. De onderzoekers signaleren zeven rollen: belangenbehartiger, mede-signaleerder, mede-begeleider, geheugen en kennisdrager, mantelzorger, escalator en de-escalator. Voor zorgprofessionals is het belangrijk om inzicht in deze rollen te hebben, omdat het helpend kan zijn om invulling te geven aan de contacten met verwanten.
Kennis over de belevingswereld
Een ander onderschat situatiekenmerk is dat van het onkenbaar probleemgedrag. Daarbij is het niet mogelijk om een eenduidige oorzaak te vinden voor het probleemgedrag. Hoe hard je ook zoekt!
Als laatste onderschatte situatiekenmerk noem ik de inherente onzekerheid bij verwanten. Want wanneer er sprake is van probleemgedrag, dan is er altijd de dreiging dat het mis kan gaan in het contact met de naaste. Tussen de regels door lees je in het rapport dat verwanten professionals kunnen helpen bij het opdoen van kennis over de belevingswereld van hun naaste. Die ervaringskennis biedt aangrijpingspunten om met elkaar in gesprek te blijven en ‘onkenbaar probleemgedrag’ en ‘inherente onzekerheid’ met elkaar te delen.
Ontzag voor de positie van verwanten
De rapportage maakt duidelijk dat de onderzoekers veel ontzag hebben voor de positie van verwanten. Ze verwoorden dit in hun conclusie, waarin ze de nadruk leggen op de veelzijdigheid, veeleisendheid en tegenstrijdigheid, die er zit in de betrokkenheid van verwanten bij hun naaste. Daarmee bieden de onderzoekers hen (weer) een positie aan in de driehoeksrelatie bewoner – verwanten – professionals. En dat is essentieel om met elkaar in beweging te blijven in situaties van probleemgedrag.