Een zorgsituatie die vastloopt door gedrag ontstaat vaak in wisselwerking met de omgeving. Er spelen altijd interacties tussen de betrokken persoon, zorgverleners, naasten en de organisatie. Die interacties noemen we organisatiedynamieken. Soms lopen die dynamieken vast. Dat gebeurt meestal onbewust: niemand wil ruzie maken over de vraag ‘wie schuldig is’ en toch kan deze van invloed zijn op de samenwerking. Het model Bewegen bij probleemgedrag beschrijft zeven organisatiedynamieken die vaak een rol spelen. Door ze te herkennen kun je beter begrijpen waarom een situatie vastloopt en hoe je deze weer beweging krijgt.
Attributiedynamiek: van wie is het gedrag?
Wanneer gedrag vooral wordt toegeschreven aan iemands diagnose (“het hoort nu eenmaal bij de aandoening”), verschuift de aandacht weg van ondersteuning van sociale behoeften. Dat kan een schuldgevoel bij de betrokken persoon oproepen en het gedrag juist versterken.
De dynamiek kan vastlopen als gedrag wordt gezien als iets dat ‘in de persoon’ zit. Beweging komt er door te kijken naar de context: wat is van invloed op de interactie tussen een persoon en diens omgeving. Zo ontstaat ruimte om het handelen hierop aan te passen.
Waarheidsdynamiek: wie heeft er gelijk?
Als zorgverleners vanuit diverse disciplines ieder hun eigen aanpak hanteren zonder overleg, ontbreekt een eenduidige benadering. Dat zorgt voor onrust bij de betrokken persoon en kan het negatieve gedrag versterken.
De dynamiek loopt vast wanneer iedereen zijn eigen visie als dé waarheid ziet. Beweging ontstaat door samen te zoeken naar een gedeeld beeld dat de basis vormt voor gezamenlijk handelen.
Schulddynamiek: aan wie ligt het?
Wanneer verbetering uitblijft, wijzen mensen al snel naar elkaar: “Als medewerkers van de dagdienst beter hadden overgedragen, dan…”. Schuld toewijzen vergroot onderlinge verwijdering en ondermijnt het vertrouwen.
De dynamiek komt weer in beweging door te ‘ontschuldigen’: het loslaten van schuldtoewijzing en het creëren van ruimte voor samenwerking zonder verwijten.
Invloeddynamiek: wie bepaalt wat?
Familie en naasten kunnen zich buitengesloten voelen als zorgverleners alle beslissingen nemen. Dit kan leiden tot spanningen en strijd om invloed.
De dynamiek loopt vast wanneer zorgverleners naasten op afstand houden, waardoor die naasten juist nóg harder proberen invloed uit te oefenen.
Beweging ontstaat door ‘positioneren’: ieder neemt een duidelijke, gelijkwaardige rol in de samenwerking.
Erkenningsdynamiek: wordt iedereen gezien?
Situaties die vastlopen door gedrag kunnen zorgverleners zwaar raken. Wanneer leidinggevenden daar geen oog voor hebben, voelen medewerkers zich niet erkend. Dat kan leiden tot uitputting, waardoor de kwaliteit van zorg afneemt.
De dynamiek stagneert bij gebrek aan erkenning.
Beweging ontstaat door ‘aansluiten’: oog hebben voor elkaars emoties en behoeften.
Vormingsdynamiek: ligt er een stevige basis?
Personeelstekort of wisselende teams zorgen voor een instabiel werksysteem. De mensen die zorg ontvangen, zien veel verschillende gezichten en een consequente aanpak ontbreekt. Dat kan leiden tot het verder vastlopen van situaties en meer uitval van personeel.
Te veel wisselingen zijn van invloed op de dynamiek.
Beweging ontstaat door ‘stabiliseren’: zorgen voor voldoende continuïteit in teams om samenhangend te werken.
Afhankelijkheidsdynamiek: wie regelt de randvoorwaarden?
Voor randvoorwaarden, zoals tijd, middelen of organisatorische steun, voelen zorgverleners zich vaak afhankelijk van anderen. Dat kan frustrerend zijn en leiden tot machteloosheid.
De dynamiek komt in beweging door eigen invloed te vergroten: onderzoeken welke ruimte er is om randvoorwaarden te organiseren en zo regie terug te pakken.
In beweging komen
Elke organisatiedynamiek beïnvloedt de samenwerking op zijn eigen manier. Soms loopt er één vast, soms meerdere tegelijk. Wat ze gemeen hebben: als de dynamiek blokkeert, stagneert ook de zoektocht naar verbetering.
Door je bewust te worden van welke dynamiek speelt en hoe die invloed heeft, ontstaat inzicht. En met dat inzicht komt beweging, de eerste stap naar het verbeteren van de situatie en het gedrag.
Meer weten?
Wil je meer weten over het model Bewegen bij probleemgedrag en de organisatiedynamieken? Lees dan het boek ‘Bewegen bij probleemgedrag’. Het boek gaat over de invloed van de organisatiecontext op situaties die vastlopen door gedrag in de langdurige zorg.