Wat betekent consultatie voor jou als professional? Wat heb jij nodig om een consultatie te organiseren? Hoe weet je of je voor kennis en kunde aan het juiste adres bent? En wie betrek je in het proces?
Deze en andere vragen stonden centraal in de workshop Consultatie: effectiviteit = kwaliteit x acceptatie tijdens het Kenniscongres van de Nederlandse ggz op 25 juni 2025 in Nieuwegein. In deze sessie bundelden het Topreferent netwerk Eetstoornissen (TEN) en het Landelijk Expertisenetwerk Autisme (LENA), beiden gefaciliteerd door de Stichting Topklinische GGz, en Centrum voor Consultatie en Expertise (CCE) hun krachten om consultaties in de ggz te stimuleren en effectief in te zetten. Het was een interactieve sessie, vol inzichten, herkenbare situaties en waardevolle uitwisseling.
Workshopleiders Alberte Jansingh (klinisch psycholoog, lead expert eetstoornissen Altrecht Eetstoornissen Rintveld en lid van TEN), Marije Swets (psychiater, senior onderzoeker en manager zorg bij Leo Kannerhuis (Youz/ Parnassia Groep en lid van LENA) en Didier Rammers (programmaleider ggz en coördinator bij CCE) gingen met de ruim veertig deelnemers in gesprek over het vragen én geven van consultatie, met praktijkvoorbeelden als vertrekpunt.
Meedenken zonder overnemen
Tijdens de inleiding namen Didier, Marije en Alberte de deelnemers mee in een aantal uitgangspunten bij consultatie en hoe zij consultatievragen beantwoorden. Direct al barstten de eerste vragen en prikkelende discussies los: Wat is consultatie eigenlijk precies? Hoe geef je daar op een goede manier vorm aan? Wat zijn de risico's? En wie is verantwoordelijk?
Met verwijzing naar het artikel Hoogspecialistische consultatie in de sggz van Wingbermühle c.s., kwam helder naar voren dat, hoewel er verschillende vormen van consultatie zijn, het altijd draait om meedenken zonder overnemen. Het is het bieden van expertise en perspectief, zónder dat je als consulent zelf de verantwoordelijkheid voor de behandeling op je neemt. Dat klinkt helder, maar in de praktijk blijkt dat lang niet altijd zo eenvoudig…
Een spannend spanningsveld
Een herkenbaar dilemma kwam namelijk snel bovendrijven: als consultatiegever ben je vaak óók ‘gewoon’ behandelaar. En als er een dringend beroep op je wordt gedaan door een collega die vastloopt, is het - vanuit je wens om mensen te willen helpen - verleidelijk om meer te doen dan alleen meedenken. Juist daar ligt het spanningsveld. Want hoe draag je kennis en inzichten over en geef je goed advies, zonder de zorg voor de cliënt over te nemen? En hoe bewaak je dat grensgebied? De essentie van consultatie is immers dat je met je kennis, ervaring en reflectie nieuwe perspectieven biedt. Daarmee ondersteun je de behandelaar én help je de cliënt verder, zonder extra doorverwijzingen of langere wachttijden.
Consultatie als gezamenlijke zoektocht
Na de plenaire aftrap verkenden deelnemers in multidisciplinaire subgroepen de praktijk van consultatie. Vanuit het perspectief van zowel consultatievrager en -gever als management werd besproken: Wat betekent consultatie voor jou? Wat heb je nodig om ermee aan de slag te gaan?
De gesprekken waren levendig en openhartig. Veel ggz-professionals herkenden dat ze regelmatig tegen hun eigen grenzen van expertise aanlopen – en dat is de 'trigger' voor het zoeken van consultatie. Professionals in de specialistische ggz vragen en geven in hun eigen regio veel consultatie onderling en bieden ook consultatie aan het sociaal domein. Consultatie biedt niet alleen een nieuw perspectief op herstel voor de cliënt, maar is ook een instrument voor regionale verbinding en versterking.
Een belangrijk inzicht, zoals treffend verwoord door één van de deelnemers: “Het gaat er niet om dat je dé oplossing biedt. Het gaat erom nieuwe perspectieven te verkennen, waarmee je de consultatievrager helpt weer verder te kunnen met de behandeling.”
Kwetsbaarheid en randvoorwaarden
Toch blijkt het stellen van een consultatievraag in de praktijk soms lastig. Niet omdat professionals niet wíllen vragen, maar omdat je je gefrustreerd kunt voelen wanneer het niet lukt het doel met je cliënt te bereiken. Emoties als frustratie of schaamte maken dat de drempel om je kwetsbaar op te stellen en hulp te vragen hoog kan voelen – zeker in aanwezigheid van de cliënt. Anonieme consultatie of meer ruimte voor reflectie achter de schermen kunnen dan helpend zijn.
Daarnaast kwam een aantal randvoorwaarden voor consultatie duidelijk naar voren:
- Bekostiging: Het ontbreken van een structurele financiering voor consultatie binnen de ggz – met name over de grenzen van ggz-aanbieders heen – is een grote belemmering voor bredere inzet van consultatie.
- Juridische kaders: Wie is waarvoor verantwoordelijk bij consultatie? Er is behoefte aan duidelijke afspraken en handvatten, waarbij de consultatiegever verantwoordelijkheid draagt voor het te geven advies, en de consultatievrager deze – in samenspraak met de cliënt en eventuele naasten - weegt en toepast binnen de behandeling. De bestaande kaders zijn bij lang niet iedereen bekend.
- Cliëntparticipatie: Wanneer de cliënt betrokken wordt bij de consultatie, versterkt dat diens eigen regie en betrokkenheid bij het behandelproces en het perspectief op herstel.
Vervolg wegens grote belangstelling
De workshop kreeg lovende reacties van deelnemers en wordt daarom ook aangeboden tijdens het TOPGGz-congres 2025: Van kennis naar impact op 1 oktober in Amersfoort. Meld je hier aan voor dit congres
Meer weten over consultatie? Bekijk de Consultatiewijzer ggz.